Verrekijker Aankooptips

Porro of dakkant?

het meest in het oog springende verschil bij verrekijkers is de bouwwijze: porro of dakkant. Dakkant kijkers hebben een smallere constructie omdat de prisma’s, objectieven (de voorkant van de kijker) en oculairs (waar je doorheen kijkt) zodanig zijn geplaatst dat het licht eigenlijk rechtuit gaat.

Porro verrekijkers zijn breder en hebben een andere constructie. Het licht gaat via de prisma’s eigenlijk ‘de hoek om’. Het objectief en het oculair zitten niet recht tegneover elkaar en het licht volgt daarom een soort N-vormige baan.

Beide soorten kijkers zijn prima en in beide soorten zijn kijkers te krijgen met instap-kwaliteit tot professionele modellen. Het belangrijkste verschil is dat je bij een porro-kijker wat meer diepte in het beeld ziet.

Scherpstelmogelijkheid

Een ander punt waarin je kijkers kunt verdelen, is of je er mee kunt scherpstellen of niet. Er zit in zo’n geval een draaiwiel in het midden waarmee je het beeld kunt focussen. Verreweg de meeste kijkers hebben zo’n scherpstelmechanisme, maar er zijn ook verrekijkers met een zgn. ‘fixed-focus’ systeem. Door het optische systeem gaat het oog zichzelf aanpassen op het punt waarnaar je op dat moment kijkt. Dat merk je ook heel goed: gaandeweg komt het onderwerp steeds scherper in beeld wanneer je ogen zich aanpassen.

Verrekijkers met een fixed-focus systeem zijn handig als je met een groep bent en de kijker doorgeeft om om de beurt iets waar te kunnen nemen. Het nadeel is dat de minimale kijkafstand veel groter is dan bij kijkers met een scherpstelmechanisme: vaak is dit minimaal 20 meter, terwijl kijkers met een scherpstelmogelijkheid al kunnen focussen op iets op 2 meter afstand (denk aan vlinders in je tuin e.d.)

In de praktijk wordt het handmatig scherpstellen veelal verkozen boven fixed-focus en zijn deze laatste kijkers dus vooral in trek bij mensen die bijv. excursies leiden en hun groep iets willen laten zien met een verrekijker.

Uittredepupil

Een term die je ook altijd tegenkomt bij specificaties van verrekijkers is de uittredepupil. Wie een verrekijker op plusminus 30cm afstand van het oog tegen het locht houdt, ziet een lichtcirkel in de oculairs (de naar het oog gerichte lenzen). De grootte daarvan wordt berekend door de diameter van het objectief te delen door de vergrotingsfactor. Een 8×42 kijker(waarbij 8 staat voor vergroting en 42 voor de objectiefdiameter in mm) heeft dus een uittredepupil van 42/8 = 5,25mm.

In het donker kan bij jongeren de pupil maximaal 7mm groot zijn, hij oudere mensen maximaal 5mm. Een uittredepupil groter dan 8mm heeft daarom ook weinig nut: het oog kan die grotere lichtcirkel niet benutten. De vorm van de uittredepupil is ook een indicatie van de kwaliteit van de verrekijker. Met kwalitatief goede lenzen is deze mooi rond, maar als hij ovaal, hoekig of vervormd is, heb je een verrekijker van mindere kwaliteit in handen. Dit heeft een lagere lichtopbrengst en mindere beeldkwaliteit tot gevolg.

Lichtsterkte

De lichtsterke van een verrekijker geeft aan hoeveel licht wordt doorgelaten en deze wordt uitgedrukt in een getal dat het kwadraat van de uittredepupil is. Bij een 7×35 of 8×40 verrekijker is de uittredepupil 5; de lichtsterkte is in beide gevallen dan 5 x 5 = 25.

Hoe hoger de lichtsterkte des te beter, maar ook hier geldt (net als bij de uittredepupil) dat een lichtsterkte hoger dan 7 x 7 = 49 geen nut heeft. Wel kan de lichtsterkte van de lens worden verhoogd door toepassing van edele glassoorten en coatings.

Kijkers met een hoge lichtsterkte zoals 7×50, 8×56 en 9x63mm worden ook wel nachtkijkers genoemd. Het zijn ‘echte’ nachtkijkers, dus geen elektronische restlichtversterkers, maar door de grote lenzen zijn deze verrekijkers dermate lichtsterk dat je er tot diep in de schemering en zelfs in het donker zeer goed mee kunt waarnemen.

Schemergetal

Het schemergetal is een maatstaf voor de prestaties van de verrekijker in zijn totaliteit. Hoe hoger het schemergetal, des te beter is de detailweergave onder ongunstige lichtomstandigheden. Het schemergetal kun je berekenen door de vergrotingsfactor en objectiefdiameter met elkaar te vermenigvuldigen en uit dat geval de wortel te trekken. Het schemergetal x10 geeft de maximale afstand in meters aan, waarbinnen onder slechte lichtomstandigheden nog details kunnen worden onderscheiden.

Een 7×35 kijker heeft een schemergetal van van 15,65, wat betekent dat je op 156,5 meter nog goed details kunt zien onder slechte lichtomstandigheden. Bij een 7×50 kijker is dat 18,70 oftewel 187 meter.

Deze berekening biedt een handvat, maar is geen absolute waarde. Ook hier dragen lenscoatings en kwalitatief hoogstaande glassoorten bij aan de kwaliteit. Een kijker kan dus beter (maar ook slechter!) presteren dan hij op basis van deze berekening op papier zou doen. De productprijs is een goede indicatie voor de kwaliteit, maar ook het gebruik van hoogwaardige coatings kunnen een kijker veel beter maken.

Vergroting en gebruiksdoel

De meest in het oog springende specificatie is de vergroting. Hier kun je je ook als leek iets bij voorstellen. Bij een 8×42 verrekijker geeft 8 de vergrotingsfactor aan (42 is de objectiefdiameter in mm). Welke vergroting is geschikt voor welk doel?

  • 4 x tot 6x – relatief dichtbij, denk aan sportwedstrijden, theatervoorstellingen, concerten
  • 7 x tot 10 x – universeel: vogels kijken, wildobservatie, (pop)festivals, bewaking
  • 10x en meer – zeer grote afstanden: planespotting, sterren kijken, vanaf een balkon gluren

Hoewel kijkers vanaf 7x vaak met een statiefaansluiting worden geleverd, is gebruik van een statief bij deze laatste categorie eigenlijk onontbeerlijk. Hoe sterker de vergroting, des te moeilijker het is om het beeld stabiel te houden. Bij gebruik op het water is een kijker met een enorme vergroting dus geen goed idee omdat het water de boot continu laat bewegen.

Hoe hoger de vergrotingsfactor, des te groter wordt ook de minimum scherpstelafstand. Onderwerpen op afstanden kleiner dan 10 meter komen dan niet meer scherp in beeld.

Hoe hoger de vergrotingsfactor, des te groter en zwaarder de kijker is en des te lager de lichtopbrengst. Bij schemering presteert een kijker met 8x vergroting beter dan eentje met 12x vergroting.